Í mörgum ólíkum menningarheimum, sérstaklega í austrænum trúarbrögðum, táknar lótusblómið hreinleika, uppljómun, endurnýjun sjálfsins og endurfæðingu. Lótusblómið vex í djúpt í leðju, langt frá sólarljósinu. Þegar lótusblómið hefur náð nægilegum þroska nær það að tengjast ljósinu og verður hið fegursta blóm. Einkenni blómsins er fullkomin líking við ástand og þroska manna: Jafnvel þegar rætur manns eru í skítasta vatninu verður til fallegt lótusblóm.
Samkvæmt búddisma hefur hver einstaklingur möguleika á að verða fullkominn og upplýstur og það er bara tímaspursmál hvenær hver manneskja nær ljósinu. Búddistar telja að það sé nauðsynlegt að endurfæðast þúsundir sinnum, fægja veru sína í gegnum margar endurfæðingar, þar til maður nær nirvana – hæsta vitundarástandi sem menn geta nálgast. Samkvæmt goðsögninni sköpuðu fyrstu skref Gautama Búdda lótusblóm hvar sem hann steig. Í táknfræði búddista táknar lótusinn hreinleika líkamans, talsins og hugans.
Stundum er Búdda sýndur sitjandi á lótusblómi sem táknar þann sem sigraði sársaukann sem ríkir í efnisheiminum og varð upplýstur, rétt eins og Lotus blómið sem byrjar að vaxa í skítugri leðju en tekst að komast upp á yfirborð vatnsins og mynda fullkomið blóm. Margir hindúaguðir eru sýndir sitjandi eða standandi á lótusblómi af sömu ástæðu. Í hindúatrú er lótusblóm tákn lífsins, síbreytilegrar æsku, eilífðar, hreinleika og guðdóms. Það er táknmynd fegurðar, velmegunar og frjósemi.